Monoqrafiyada Az rbaycanin müt f kkir s n kari Hüseyn Cavidin d bi m fkur si v s n ti dövrünün d bi, m d ni, ictimai mühiti kontekstind arasdirilib. Sairin Naxçivan d bi-m d ni - ictimai mühiti v naxçivanli maarifçi müasirl ri il laq si, ail v t hsil mühiti: Naxçivan, C nubi Az rbaycan, Türkiy , h mçinin h yati v f aliyy tind G nc , Tiflis mühiti v d bi yaradiciliginin Baki dövrü, Almaniya s f ri v t ssüratlari, Az rbaycanda sovet dövrü ictimai- d bi mühiti, bolsevik rejminin böyük s n tkara ikili münasib ti diqq t ç kil r k obyektiv v aydin t hlild n keçirilib. dibin s rl ri trafinda qurulan d bi m hk m l rin, dövrü m tbuatin, Hüseyn Cavid münasib tl rin aydinliq g tirilib.